وحید شقاقی شهری؛ اقتصاددان در گفت‌وگو با خبرنگار ایبِنا با بیان اینکه برای تحلیل ارز از دو زاویه باید ورود کنیم؛ اظهار کرد: بخش اول ناترازی ارزی در کشور است که شواهد نشان می‌دهد وضعیت منابع ارزی کشور نسبت به سال‌های اخیر بهتر بوده است.
وی به افزایش صادرات نفت ایران اشاره کرد و گفت: صادرات نفت ما رشد یافته که هم از لحاظ میزان صادرات نفت و هم درآمد‌های حاصل از صادرات نفت نمایان است. همچنین قیمت جهانی نفت در سال‌های اخیر روند صعودی داشته و در همین دو سال اخیر از حدود ۳۵ دلار به بالای ۹۰ دلار رسیده است که این موضوع بر منابع ارزی کشور نیز اثرگذار است.
به گفته شقاقی، صادرات بشکه‌ای نفت ایران هم بیشتر شده و این در حالی است که زمانی صادرات نفت ما به زیر ۳۰۰ هزار بشکه رسیده بود، اما در حال حاضر آمار غیررسمی حاکی از بهبود فروش نفت ایران نسبت به دوران آقای ترامپ است.
رشد صادرات غیرنفتی ایران یکی دیگر از مولفه‌های مهمی است که این اقتصاددان به آن اشاره کرد و افزود: این بخش از صادرات ما نیز افزایش یافته که دلیل عمده آن صادرات فرآورده‌ها و مشتقات نفتی است. زمانی که قیمت نفت بالا می‌رود قیمت مشتقات نفتی مانند پتروشیمی‌ها و فرآورده‌های نفتی هم افزایش می‌یابد.
او تاکید کرد: عملا صادرات غیرنفتی ما از منظر ارزش دلاری بهبود پیدا کرد و این رشد صادراتی نشان می‌دهد که منابع ارزی کشور وضعیت رو به بهبودی نسبت به سال‌های اخیر داشته و، چون در واردات تغییر محسوسی نداشتیم، شاهد تراز تجاری مثبت هم بودیم که در نتیجه می‌توان گفت تراز ارزی کشور هم رو به بهبود است.
شقاقی تصریح کرد: از لحاظ منابع ارزی به خصوص منابع حاصل از صادرات و شرایط ذخائر ارزی وضعیت بهتری نسبت به گذشته داریم و حداقل اینکه نسبت به سال‌های اخیر وضعیت ما رو به وخامت نبوده است؛ بنابراین این عامل نمی‌تواند بر افزایش قیمت دلار و وضعیت ایجاد شده در بازار ارز تاثیرگذار باشد.
این اقتصاددان در ادامه به عامل دوم تاثیرگذار بر بازار و قیمت ارز اشاره کرد و گفت: عامل دوم یعنی انتظارات تورمی بحث برانگیزتر است. در این میان چند عامل وجود دارد که نااطمینانی را تشدید می‌کند.
وی با اشاره به نقش اتفاقات سیاسی و اجتماعی در نوسانات مقطعی بازار ارز گفت: کاملا قابل برآورد بود که هرچقدر به انتخابات میان دوره‌ای آمریکا نزدیک می‌شویم التهاب و نااطمینانی بیشتر خواهد شد. ۱۷ آبان مصادف با انتخابات میان دوره امریکاست و اخباری که در حال انتشار است حاکی از احتمال پیروزی جمهوری‌خواهان حداقل در کنگره است.
شقاقی افزود: موضوع دیگر اینکه بحث برجام متوقف شده و اخباری مبنی بر تشدید فشار آمریکا و هم‌پیمانان آن مشاهده می‌شود و ممکن است در آینده احتمالا تشدید فشار از سوی جهان غرب را داشته باشیم. عامل سوم هم بحث پیروزی برخی تندرو‌ها در انتخابات نخست وزیری است؛ یعنی تندرو‌هایی که دشمن ایران هستند و در برخی کشور‌ها بر سر کار آمده‌اند.
به گفته این اقتصاددان، تمام این عوامل باعث شده شاهد تشدید نااطمینانی و انتظارات تورمی باشیم که اثرات آن را در افزایش قیمت دلار در روز‌های اخیر می‌بینیم و این در حالی است که از حیث منابع ارزی کشور وضعیت بهبود یافته و ناترازی ارزی هم کاهش پیدا کرده است.
شقاقی توصیه‌هایی برای مدیریت بازار ارز به دولت و بانک مرکزی پیشنهاد داده که ماحصل ۵ سال حضور مداوم در نشست‌های تخصصی اقتصاددانان و جلسه‌های وزارت اقتصاد و بانک مرکزی در شرایط تحریم است.
وی تاکید کرد: توصیه اول این است که بانک مرکزی یا کمیته مشترکی که برای مدیریت ارزی در دولت تشکیل می‌شود، باید محدوده‌ای را برای نوسان ارز مبتنی بر ذخائر ارزی؛ منابع ارزی در اختیار و دیگر متغیر‌های اقتصادی و سیاسی تعیین کند که مطالعه شده، علمی، منظقی و مبتنی بر توان واقعی بازارساز برای مدیریت ارز باشد.
این اقتصاددان ادامه داد: توصیه دوم اینکه پس از تعیین محدوده، مداخله هوشمند و لحظه‌ای برای نوسانات در داخل این محدوده باید مد نظر قرار گیرد؛ یعنی بانک مرکزی یا مجموعه‌های ذی‌ربط در دولت باید بین کرانه پایین و کرانه بالا مداخله و بازار را مدیریت کنند.
توصیه سومی که شقاقی به آن اشاره دارد، سختگیری در واردات کالا‌های غیرضروری و ساماندهی و مدیریت واردات کالا‌های ضروری و مقابله سختگیرانه با قاچاق است.
از نگاه او، مدیریت اخبار و پیام‌ها و وقایع با مدیریت شرایط پیش رو نیز توصیه چهارم می‌تواند باشد که این مدیریت باید در تمام ارکان دولت خودش را نشان دهد و متولی هم داشته باشد. فرض کنید بانک مرکزی متولی است و باید کاملا با وزارتخانه‌های مختلف و دیگر سازمان‌ها هماهنگ باشد و در مقابل دیگر سازمان‌ها نیز برای مدیریت اخبار درحوزه ارز باید تابع بانک مرکزی باشند.
شقافی بهبود وضعیت بازار سرمایه را توصیه پنجم خود به بانک مرکزی اعلام کرد و گفت: ما می‌توانیم به بخشی از نقدینگی اجازه ندهیم به سمت بازار ارز حرکت کند و بتوانیم مانند اسفنجی آن را در بازار سرمایه نگه داریم. برای تحقق این موضوع نیاز داریم که بانک مرکزی و وزارت اقتصاد به تقاهم برسند و تلاش کنند نقدینگی سرگردان به سمت بازار ارز هدایت نشود و در مقابل در بازار سرمایه تقسیم شود. این موضوع مدیریت هوشمندانه‌ای می‌خواهد تا افراط و تفریطی صورت نگیرد و بازار سرمایه حبابی شود. البته یک تعادلی بین بازار ارز و بازار سرمایه نیاز دارد با این هدف که نقدینگی را در بازار سرمایه نگه دارد.
این اقتصاددان با اشاره به اتفاقی که در ماه اخیر رخ داد، گفت: اخیرا شاهد خروج پول از بازار سرمایه بودیم که به علاوه نقدینگی روزانه منتشر شده به سمت بازار سایر دارایی‌ها می‌رود بنابراین چه بهتر که وزارت اقتصاد و بانک مرکزی با قید فوریت فرآیندی طراحی کنند که پول‌ها از بازار سرمایه خارج نشود؛ چرا که به سمت بازار ارز می‌رود.
شقاقی گفت: توصیه آخر هم اینکه سامانه‌ای برای تخصیص منابع ارزی مبتنی بر اولویت کشور باید طراحی شود. این سامانه را در گذشته هم داشتیم، اما مدتی است از کار افتاده و باید احیا و تقویت شود. ضمن اینکه یک مدیریت هوشمندانه مبتنی بر اولویت در تخصیص منابع ارزی برای واردات باید صورت گیرد.
